Amerika Prezidenti Donald Trampın istəyinə uyğun olaraq ABŞ və Ukrayna arasında nadir torpaq ehtiyatları haqqında sazişin imzalanması arxa plana keçib. Belə ki, tərəflərin müəyəyn narazılığından sonra cari ilin fevralında sazişin yekun variantı nəhayət işlənib hazırlandı.
Martın sonlarına yaxın isə ABŞ Ukraynaya yeni, daha böyük mineral ehtiyatlar üzrə saziş təklif edib. Zelenski deyib ki, Amerika tərəfi dərhal Kiyevə öz baxışları ilə bağlı böyük razılaşma təklif edib.
MÖVZU İLƏ BAĞLI:
Belçika Ukraynaya 1 milyard avroluq yardım AYIRDI
Lakin sonradan proses sanki “tormozlandı” və indiki vəziyyətdə sazişin gündəmdən düşdüyü hiss olunur.
Saziş layihəsinin detalları
Qeyd edək ki, sənədə əsasən nadir torpaq metalları müqaviləsinin əsas müddəaları aşağıdakılardır:
- İnvestisiya fondunun yaradılması – Ukrayna və ABŞ Bərpa Fondunu bərabər şəkildə idarə edəcək.
- Təhlükəsizlik zəmanətləri ilə əlaqələndirilməsi-Müqavilə Ukraynanın NATO-ya qoşulmasına dəstək verilməsini və ya alternativ təminatların nəzərdən keçirilməsini ehtiva edərək, təhlükəsizlik arxitekturasının bir hissəsi kimi qəbul edilir.
- Fondun maliyyələşdirilməsi-Ukrayna icarə haqları, faydalı qazıntılara lisenziyalar və infrastruktur obyektlərindən əldə olunan dividendlərin 50 faizini fonda yönəldəcək.
- ABŞ və Ukraynanın birgə töhfələri – Fondun vəsaitləri Ukraynanın yenidən qurulması, iqtisadi inkişafı və təhlükəsizliyinə sərf olunacaq.
- Ukraynanın beynəlxalq təhlükəsizliyə verdiyi töhfənin tanınması-Ukraynanın nüvə arsenalından imtinası qeyd edilir və Budapeşt Memorandumuna istinad olunur.
Fond Ukrayna və ABŞ hökumətləri tərəfindən birgə idarə olunacaq.
Müqavilənin gecikməsinə səbəb nədir?
Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya açıqlamasında politoloq Zərdüşt Əlizadə bildirir ki, Zelenski artıq Trampın qeyri-ciddi siyasət yürütdüyünü anladığından, özünü xamlığa vuraraq, məsələni müzakirə edəcəyini deməklə sadəcə prosesi uzadır:
“Əslində, mineral ehtiyatlar haqqında saziş yaddan çıxmayıb. Amerika müqavilə layihəsini Kiyevə göndərərək, Zelenskidən onu imzalamağı tələb edir. Həmin müqavilə layihəsi isə tamamilə müstəmləkəçi və səfeh bir layihədir. Rəsmi Kiyev görür ki, Tramp adminstrasiyası Ukrayna dövləti və xalqını heç saya almır. Bütün dünyada nadir metallar bazarının 80 faizi Çin ərazisindədir. Ukrayna ərazisindəki nadir metalların əsas hissəsi isə işğal altında olan Donetsk və Luqansk ərazisindədir. Digər tərəfdən, həmin nadir metalların mühüm hissəsi çoxdan Ukrayna şirkətlərinə satılıb. Bunu necə həll edəcəklər?”
Ekspert qeyd edir ki, Tramp mənasız qərarlar verir, bu gün qəbul etdiyini sabah ləğv edir:
“Bunu rüsumların tətbiqi məsələsində aydın şəkildə gördük. ABŞ-ın maliyyə nazirinin Zelenskiyə təqdim etdiyi müqaviləyə görə, Kiyev atom stansiyaları, limanları və nadir metallarını Amerikaya verməlidir. Tramp Ukraynaya silah vermir, onu elə hədələməkdə davam edir. Zelenski də artıq görür ki, Tramp qeyri-ciddi şəxs olaraq qeyri-ciddi siyasət yürüdür. Onu görə özünü xamlığa vuraraq, məsələni müzakirə edəcəyini deməklə prosesi uzadır”.
Rüfət Sultan, Bizim.Media
