Son illərdə paytaxtda sərçələr yoxa çıxıb. Axır vaxtlarsa ala qarğalar nadir halda gözə dəyir. Halbuki bu quşları Abşeron yarımadasının daimi “sakinləri” idi.
Bəs bu quşların yox çıxmasının səbəbi nədir?
Suala Elm və Təhsil Nazirliyinin Zoologiya İnstitutunun “Quru onurğalıları” laboratoriyasının ornitoloqu Leyla Əhmədli cavab verib.
O, Bizim.Media-ya açıqlamasında bildirib ki, ala qarğa və dam sərçəsi sinantrop növlər olaraq şəhər və kəndlərdə yaşamağa uyğunlaşıblar:
“Onlar oturaq quşlardır və qışda heç bir ölkəyə köçüb getmirlər. Saylarına görə Bakıda məskunlaşmış növlərin içərisində dominant kimi fon yaradan quşlardır. Buna görədə parklarda, bulvarda, bağlarda, səmada uçuşda daha çox diqqəti cəlb edib nəzərə çarpırlar. Yəni onları ilboyu gördüyümüz üçün bir müddət görməyəndə belə nəticəyə gəlirik ki, sayları azalıb.
Əslində şəhərlərdə quş növlərinin tədricən azalması dünyanın əksər böyük şəhərlərində müşahidə olunur. Bu prosesə həm antropogen, həm də təbii amillər təsir edir. Qeyd edilən amillər çox olsa da, bunların içərisində ikisi növün yaşayışı üçün həlledici əhəmiyyətə malikdir. Bunlar yem bazasının və nəsilvermək üçün əlverişli şəraitin olmasıdır.
Son illərdə Bakı şəhərində açıq zibilliklərin aradan qaldırılması, qapaqlı zibil qutuların istifadəsi, göyərçin, sərçə, qaratoyuq dəstələrinin, fərdlərinin azalması, sahibsiz pişiklərin artması, qazonların biçilməsi və kimyəvi işlənməsi qarğaların torpaqda, otluqda olan onurğasızları, xüsusilə ilbizləri toxumları yeyə bilməməsi, eləcədə COVİD19-la əlaqədar aparılan kimyəvi dezinfeksiya işləri ala qarğanın yem obyektlərinin sayının təricə azalmasına gətirib çıxarır”.
“Yuva qurmaq üçün yer azalıb”
Müsahibimiz əlavə edib ki, şəhərin mərkəzi sahələrində həmin faktorların təsiri güclü olduğu üçün bu quşlar şəhərin ətrafındakı daha əlverişli yemlənmə yerlərinə köç edirlər:
“Belə ki, şəhər ətrafında payız şumu aparılan əkin sahələrində, zibilliklərdə, bağlarda yem tapmaq asan olur. Qeyd etdiyimiz kimi, ala qarğa uzaq ərazilərə miqrasiya edən quş deyil. Sadəcə oturaq və sinantrop quş kimi, urbanizasiyanın intensiv baş verdiyi Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasındakı daha əlverişli yaşayış sahələrinə köç edirlər.
Belə yerdəyişmələrin digər səbəbi şəhərin mərkəzi sahələrində yuvalama yerlərinin azalmasıdır.
1990-cı illərdən başlayaraq Bakı şəhərində məskunlaşan və sürətlə artan, ala qarğaların ərazi rəqibi olan yeni növ boyunbağılı tutuquşular da artıb. Bütün bu qeyd edilən amillər yekunda ala qarğaların Bakıdakı populyasiyasının nəsilvermə potensialının, yəni bir cütün verdiyi balanın sayının azalmasına, bala tələfatının artmasına gətirib çıxarır.
Qeyd edilən proseslər dam sərçəsinin də populiyasiyalarında cüzi fərqlə baş verir.
Belə ki, dam sərçəsi ala qarğadan fərqli olaraq dəstə və qrup halında yuva qurur, yemlənirlər. Yemlərini torpaqda, qazonda olan onurğasızlar və toxumlar təşkil edir. Kollarda, divarların yarıq və çatlarında yuvalayırlar. İldə bir neçə dəfə nəsil verməklərinə baxmayaraq, ala qarğa və sahibsiz pişiklər tərəfindən tələf edilirlər.
Üstəlik, kolluqların xaricdən gətirilmə ağaclarla əvəz olunması və divarların üzlük daşla hörülməsi yuvalama yerlərinin itirilməsinə səbəb olur. Beləliklə nəsilvermə və yemlənmə yerlərinin azalması, düşmənləri tərəfindən sıxışdırılması onları şəhər ətrafındakı əkin və bağlara köç etməyə məcbur edir. Bu səbəbdən onlar şəhərdə daha az gözə görünürlər.
Əlbəttə, növ təbiətdə asanlıqla yoxa çıxmır.
Sadəcə o yaşamaq üçün yerli köçmələr edərək daha əlverişli biotoplarda məskunlaşır. Bu növün Bakı şəhərində daha seyrək halda müşahidə edilməsinin səbəbi də qeyd edilənlərlə əlaqədardır. Ümumilikdə isə, bütöv təbii ekosistemlərin insan tərəfindən transformasiya olunduğu indiki dövrdə şəhərlərin quş faunasın yenilənməsi bütün dünyada müşahidə olunur”.
Surxay Atakişiyev, Bizim.Media
