Azərbaycanda boşanmaların son illərdə artması geniş müzakirə olunan mövzulardan biridir.
Bu günlərdə vəkil Babək Həmidov Bizim.Media-ya açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda boşanmaq üçün məhkəməyə xüsusi səbəb göstərmək tələb olunmur.
Yəni tərəflərin barışması üçün müəyyən söhbətlər aparılsa da, Türkiyədə olduğu kimi, məhkəmə boşanmanı həyata keçirmək üçün mütləq əsaslı dəlil tələb etmir. Bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, cütlüklərdən əsaslı səbəb və sübut tələb edilməməsi boşanmaq istəyənlərin işini asanlaşdırır. Bu isə son illərdə boşanmaların artmasının əsas səbəblərindən biri ola bilər.
Bəs bu proses son illər artan boşanmaların səbəbi ola bilər?
Bizim.Media mövzuyla bağlı deputat Milli Məclisin Ailə, qadın və uşaq məsələləri komitəsinin üzvü Mehriban Vəliyevanın fikirlərini öyrənib.
Deputatın fikrincə, boşanma zamanı əsaslı səbəbin tələb olunmaması artıma qismən təsir edir:
“Azərbaycanda boşanma proseduru əsasən formal xarakter daşıyır. Tərəflər barışdırma məqsədilə dinlənilsə də, boşanma üçün ciddi əsasların təqdim edilməsi tələb olunmur. Bu isə bəzi hallarda emosional, tələsik və impulsiv qərarların hüquqi baxımdan asan reallaşmasına şərait yaradır.
Lakin boşanmaların artımını yalnız bu amillə izah etmək düzgün olmaz. Sosial dəyişikliklər, qadınların iqtisadi müstəqilliyi, ailə modelinin dəyişməsi, fərdi xoşbəxtliyə verilən önəmin artması daha həlledici rol oynayır. Yəni problem təkcə qanunda deyil, cəmiyyətin transformasiyasındadır”.
Bəzi fikirlərə görə, xüsusilə övladı olan cütlüklərin boşanmaq üçün daha keçərli səbəbi olmalıdır. Mehriban Vəliyeva isə bu fikri doğru hesab etmir.
“Uşaqlı ailələrdə boşanma məsələsinə yanaşma fərqli olmalıdır. Burada əsas sual “niyə boşanırlar?” deyil, “boşanma uşağa necə təsir edəcək?” olmalıdır. Əsaslı səbəb tələbinin sərtləşdirilməsi bəzi hallarda uşaqların konfliktli, sağlam olmayan ailə mühitində qalmasına səbəb ola bilər.
Daha doğru yanaşma uşağın psixoloji rifahının qiymətləndirilməsi, valideynlik məsuliyyətinin bölüşdürülməsi, uşağın gələcək təhlükəsizliyinin təmin olunmasıdır. Yəni səbəb yox, nəticə və mühit əsas götürülməlidir”.
Bəs proses dəyişsə, boşanmaların artmasının qarşısını almaq mümkündürmü?
“Nikahdan psixoloji maarifləndirmə, peşəkar mediasiya...”
“Qismən mümkündür, amma təkcə qanun dəyişikliyi ilə yox. Əgər məqsəd boşanma statistikasını süni şəkildə azaltmaqdırsa, proseduru çətinləşdirmək qısamüddətli effekt verə bilər. Ancaq bu, ailə institutunu gücləndirmir, əksinə, problemləri gizli şəkildə dərinləşdirə bilər.
Daha effektiv yol nikahdan əvvəl psixoloji hazırlıq, real və peşəkar mediasiya mexanizmi, uşaqlı ailələr üçün xüsusi qoruyucu prosedurlar, ailələrə sosial və psixoloji dəstəyin artırılmasıdır.
Bu yanaşma boşanmanı qadağan etmir, amma tələsik boşanma qərarlarının qarşısını alır.
Boşanmanı çətinləşdirmək ailəni möhkəmləndirmir. Ailəni möhkəmləndirmək isə boşanmaların sayını real şəkildə azalda bilər. Dövlətin rolu nə hakimlik, nə də formal müşahidəçi olmaqdır. Dövlət dəstək verən, yönləndirən və qoruyan tərəf kimi çıxış etməlidir.
Təklif edirəm ki, boşanma prosedurunda formal barışdırma əvəzinə, peşəkar mediasiya tətbiq olunsun, nikahdan əvvəl psixoloji maarifləndirmə təşviq edilsin, uşaqlı ailələr üçün “əsaslı səbəb” deyil, “uşağın marağı” əsas kriteriya olsun ailə problemlərinin erkən mərhələdə həlli üçün dövlət dəstək mexanizmləri gücləndirilsin.
Nəticə olaraq, Azərbaycanda ailə institutunu qorumağın yolu boşanmanı yasaqlamaqdan deyil, ailəni yaşatmağı bacaran cəmiyyət formalaşdırmaqdan keçir”-deyə Mehriban Vəliyeva qeyd edib.
Nəzrin Mirzəyeva, Bizim.Media
