BİZİM TƏQVİM:15 noyabrda baş vermiş tarixi hadisələr

1991-ci ilin bu günündə Azərbaycan Ali Sovetinin sessiyasında “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı” ilə əlaqədar referendum keçirilməsi haqqında qərar qəbul edilib. Referendum 1991-ci il dekabrın 29-da baş tutub.

Bəs, noyabrın 15-də dünyada daha nələr olub?

1. 15 noyabr 1630-cu ildə Güneş sistemindəki planetlərin dairəvi hərəkətini kəşf edərək astronomiya sahəsində inqilab edən alman elm adamı Yohannes Kepler həyatını itirdi.

2. 15 noyabr 1889-cu ildə 1824-ci ildə qəbul edilən konstitusiya monarxiyası rejimi altında müstəqil dövlət olan Braziliyada qan axıdılmadan bir çevriliş ilə monarxiya devrildi və cümhuriyyət quruldu.

3. 1919-cu ilin bu günündə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) dövründə ilk ali təhsil ocağımız – Bakı Dövlət Universiteti açılıb. Universitetin nizamnaməsi AXC parlamenti tərəfindən 1919-cu il sentyabrın 29-da təsdiq edilib. Universitetdə tarix-filologiya, fizika-riyaziyyat, hüquq və tibb fakültələri fəaliyyət göstərib.

4. 15 noyabr 1920-ci ildə Cenevrədə sülhü qorumaq və beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafı məqsədinə xidmət edən ilk ümumdünya təşkilatının – Millətlər Liqası Assambleyasının (MLA) birinci iclası keçirilib. 1946-cı ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılması ilə əlaqədar MLA-nın fəaliyyəti dayandırılıb. 

5. 15 noyabr 1960-cı ildə nüvə silah daşıyan ilk sualtı gəmisi Corc Vaşinqton suya buraxıldı.

6. 15 noyabr 1967-ci ildə Kıbrısda üç Türk kəndinə hücum edərək işğal edən silahlı Rum quldur dəstələri 28 türkü öldürdü, 200-dən çox türk itkin düşdü. Türkiyədə fövqəladə yığıncaq keçirən Nazirlər Kabineti hərbi səlahiyyətlilərlə vəziyyəti qiymətləndirdi. Bir gün sonra Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) hökumətə Kıbrısa müdaxilə edə bilməsi üçün səlahiyyət verdi.

7. 15 noyabr 1969-cu ildə ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqtonda Vyetnam mühabirəsi əleyhinə ən böyük nümayiş keçirildi. Nümayişə 250 min nəfər qatıldı.

8. 15 noyabr 1983-cü ildə Kıbrıs Sülh Hərəkatından sonra qurulan Kıbrıs Türk Federal Dövləti Məclisinin yekdilliklə qəbul etdiyi qərarla Şimali Kıbrıs Türk Cümhuriyyətinin qurulduğu elan edildi. Qurtuluş Bəyannaməsi prezident Rauf Dənkdaş tərəfindən oxundu.

9. 15 noyabr 1988-ci ildə Müstəqil Fələstin Dövləti bütün dünyaya elan edildi. Həmin gün Türkiyə Fələstin dövlətini rəsmi olaraq tanıdığını açıqladı.

10. 15 noyabr 2012-ci ildə Türkiyənin ilk milli müharibə tankı “Altay” ictimaiyyətə təqdim edildi.

11. 15 noyabr Dünya Təkrar Emal Günüdür. Bu günün başlıca məqsədi hakimiyyət orqanlarının, ictimai və sənaye strukturlarının diqqətini resursların məhdud olması probleminin həllinə, hazır məhsulun dəyərini daha ucuz xammaldan istifadə hesabına ucuzlaşdırmaq və ətraf mühitin çirklənməsinə qarşı mübarizə məsələlərinə cəlb etməkdir.

Noyabrın 15-də bu şəxsiyyətlər xatırlanır:

1. 15 noyabr 1862-ci ildə alman yazıçısı, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı (1912) laureatı Gerhart Hauptmann (1862 - 6.6.1946) anadan olub. “Atlantida”, “Kabus” romanlarının, “Tənhalar”, “Kasıb Henrix”, “Qış balladası” və s. pyeslərin müəllifidir.

2. 15 noyabr 1916 –cı ildə polyak yazıçısı, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı (1905) laureatı Henrik Senkeviç (5.5.1846 - 1916) vəfat edib. Əsərləri: "Quo Vadis" (rus nəşrlərində "Kamo qryadeşi" - “Hara gedirsən”), "Polonetskilər ailəsi", “Xaçpərəstlər”, “Od və qılıncla” və s.

3. 15 noyabr 1927-ci ildə Azərbaycanın Xalq artisti, baletmeyster Xumar Zülfüqarova anadan olub. Xoreoqrafiya məktəbini 18 yaşında bitirən Xumar Zülfüqarova Opera və Balet Teatrının (1945-1966) solisti işləyib.

4. 15 noyabr 1933-cü ildə tanınmış ədəbiyyatşünas alim, professor Firudin Hüseynov (1933-1986) anadan olub. BDU-nun Filologiya fakültəsinə rəhbərlik edib.

5. Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Mirdamət Bağırov 15 noyabr 1986-cı ildə dünyaya gəlib.

6. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kazım Məmmədov 15 noyabr 1991-ci ildə şəhidlik zirvəsinə ucalıb.

Surxay Atakişiyev, Bizim.Media