Mətbuatda və sosial şəbəkələrdə uşaqlara xoş davranmayan, onları döyən, incidən dayələrlə bağlı məlumatlara rast gəlirik. Bu məlumatlar övladını dayələrə əmanət etmək istəyən, xüsusilə, uşağını dayəyə etibar etmək məcburiyyətində olan anaları narahat edir.
Dünyanın bir çox inkişaf etmiş ölkələrində dayəlik fəaliyyəti qanunla tənzimlənir. Ailələr dayə axtararkən müəyyən qurumlara müraciət edir və dayə işini zəmanətə alırlar. Bizdə isə dayələr ya tanışlıqla, ya da hissiyyatla seçilir. Ölkəmizdə bir müddət dayənin rusdillli və ya ingilisdilli olması da şərtlər arasında xüsusi yer tuturdu. İndi də dil biliyinə önəm verənlər az deyil.
Lakin təkcə dil biliyi əsas olmamalıdır, çünki dayə həm də uşağın tərbiyəsində, formalaşmasında birbaşa iştirak edir. Ona görə də onun psixi və fiizki sağlamlığı da önəmlidir ki, bunu özü haqqında elan dərc edən dayənin təcümeyi-halından bilmək mümkün deyil.
Dayələrin əməkhaqqına gəldikdə isə iş elanlara baxdıqda minimum əməkhaqqının ikiqatı, yəni təxminən (700-800) manatdan başladığını demək mümkündür. Əlbəttə, bu dayə və ailə arasında razılaşma əsasında müəyyən edilir.
Ölkəmizdə dayəlik məsələsi ilə bağlı xüsusi qanun yoxdur.
Bəs dayəlik etmək istəyənlər təhsilə cəlb olunurlarmı?
Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyindən Bizim.Media-nın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, dayə ixtisası üzrə tələbə qəbulu ilk dəfə 2019-2020-ci tədris ili üzrə aparılıb.
Qeyd edilib ki, peşə məktəblərində dayə ixtisası üzrə tədris ana dilində ünsiyyət, şəxsi inkişaf və karyera planlaşdırması, sahibkarlıq, İKT-dən istifadə, rəsm, yapma, aplikasiya və quraşdırma üzrə işin metodikası, məktəbəqədər yaşlı uşaqların anatomiyası və fiziologiyası və gigiyenası, tibbi biliklərin əsasları, ətraf mühitlə tanışlıq əsasında ana dili və nitqin inkişaf etdirilməsi metodikası, uşaq ədəbiyyatı və oxu metodikası, sadə riyazi təsəvvürlərin inkişafı metodikası, musiqi tərbiyəsi metodikası, məktəbəqədər pedoqogika istiqamətləri üzrə aparılır.
Mövzu barədə danışan psixoloq Gülnar Orucova Bizim.Media-ya deyib ki, dayələr dünyanın bir çox ölkələrində təcrübə ilə yanaşı təhsil də alırlar:
“Yəni yetərli bir həddə çatır, ondan sonra dayə işləmək kimi bir haqqa sahib olurlar. Bizdə isə heç bir iş tapmayan və yaxud heç vaxt heç yerdə çalışmayan insanları, hətta ana olmayan insanları belə dayə kimi işə ala bilirlər. İndi, bəlkə, dayənin maaşı bir az yüksəkdir, amma həmişə dayələrə çox az əməkhaqqı verilib. Psixoloq olaraq çalışıram və pasiyentlərimi bəzən dayələr aparıb gətirdiyi üçün onlarla tanış olmaq imkanım yaranır. Müxtəlif tip dayələr görürəm. Bəzi dayələr özləri uşaqla ünsiyyət qurmaq istəmir”.
Onun sözlərinə görə, bəzi insanlar dayəni həyat yoldaşına qısqandığı üçün yaşlı insanlardan seçmək istəyirlər:
“Elə dayələr var ki, uşaq qaçdıqda onun arxasınca qaçmaq gücündə deyil. Ən ucuz, ən az məvacib hansıdırsa, onu axtarırlar. Çox aşağı məbləğ verdiklərinə görə tələbi də yüksək qoymaq mümkün deyil. Bu gün ən aşağı məbləğdə özünə dayə tutursansa, o, özünü inkişaf etdirə bilməyəcək. Xaricdə isə dayələrin işi tənzimlənir. Bu gün elə dayələr olur ki, uşağı döyür, uşağı götürüb qaçır, amma bunu şirkət tənzimləyəndə bu cür hallar daha az olur.
Dayə seçərkən baxmalısan ki, dayə kimi harda kursdan keçib. Yaxud dayə kimi evlərdə fəaliyyət göstərdiyi evin adam haqqında xasiyyətnaməsinə baxmaq lazımdır. Xaricdə göndərilən evlərdə xasiyyətnamə yazılır və bununla onun dayə kimi hansı səviyyədə olduğu bilinir. Bizdə isə bunu tənzimləyən qurum yoxdur. Çünki bizdə bu işə çox az əməkhaqqı verilir. Son dönəmlərdə yaşı tamam olmamış körpələri belə bağçalar götürür deyə dayə ancaq uşağı başçaya, məktəbə aparıb gətirmək üçün lazım olur. Dayə peşəsi bizdə öz yerini bərqərar edə bilməyib və təəssüf ki, hörmətli peşə kimi təsdiqlənməyib”.
Günay Şahmar, Bizim.Media
