Dünyaca məşhur Xınalıq kəndində bərpa işlərinin gecikməsi sakinlərin narazılığına səbəb olub. Qədim memarlıq ənənələrinə malik bu kənddə, xüsusilə qəzalı vəziyyətdə olan evlərdə işlərin ləng aparılması köhnə tikililər üçün təhlükə yaradır.
Bu şikayətlə Bizim.Media-nın yerli bürosuna Xınalıq sakinləri müraciət ediblər. Dediklərinə görə qədimiliyin qorunub saxlanılması şərti ilə bərpa edilməsi nəzərdə tutulan evlər qəzalı duruma düşdüyündən hər an uçma təhlükəsi ilə üz-üzə qalıb.
“Hər an uçacaq deyə qorxu içindəyik...”
6 nəfərlik ailə üzvü ilə öz doğma kəndində kirayədə yaşadığını vurğulayan Xınalıq sakini Namiq Əhmədov evində yaşamağın mümkünsüz olduğunu deyib:
“Qışı çox əziyyətlə keçirdik. Evin tavan və divarları çat içindədir, qapı-pəncərələr bağlanmır. Ev hər an uçacaq deyə qorxu içindəyik. Xınalıqdan, Quba şəhərindən illər öncə köçüb gedən 4 nəfərin evi bərpa olunub. Kəndi tərk etməyən sakinlərin qəzalı evləri isə uçub dağılır. İllərdir gözləyirik. Dəfələrlə Dövlət Turizm Agentliyinə müraciətlər etmişəm. Hər dəfəsində də şablon, anlamadığım dildə cavablar verilir"- deyə Namiq Əhmədov vurğulayıb.
“Qonşunun evini bərpa edəndə mənim evimi dağıdıb”
Xınalığın digər sakini Kənan Osmanov isə tikinti şirkəti tərəfindən qəzalı evinin daha da pis vəziyyətə düşdüyündən gileylənib:
“Bilirsiz ki, Xınalıqda qədim evlər bir-birinin içində yerləşir, yəni bir evin damı digər evin divarına düşür. Bu səbəbdən tikinti təşkilatı qonşunun evini bərpa edəndə mənim evimi pis günə qoyub. Dəfələrlə müraciət etsəm də 3 ildir, evimi bərpa etmirlər. Niyə Dövlət Turizm Agentliyi bu məsələyə məsuliyyətlə yanaşmır?”
Bərpa işlərinin yubanması nəricəsində evlərinin getdikcə daha təhlükəli vəziyyətə düşdüyünü deyən kənd sakinləri Xınalıqda görülən işlərin keyfiyyətli və vaxtında aparılmasını tələb ediblər.
Agentlik bu dəfə də söz verdi...
Kənd sakinlərinin şikayətini Dövlət Turizm Agentliyinin Qoruqları İdarəetmə Mərkəzinə yönləndirdik. Qurumun ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə meneceri Rufik İsmayılovun Bizim.Media-nın sorğusuna cavabı isə belə oldu:
"Xınalıq və Köç Yolu"Dövlət Tarix-Mədəniyyət və Etnoqrafiya Qoruğu ölkə başçısının 4 sentyabr 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə yaradılıb. 2023-cü il sentyabr ayının 18-də UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 45-ci sessiyasında "Xınalıq və,Köç Yolu" mədəni landşaftı"nın UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxul olmasına dair qərar qəbul edilib. Xınalıq camaatının köçəri yaşayış tərzi, unukal dili, Qafqaz dağlarında məskən salmış qədim memarlıq ənənələri və Xınalıq icmasının mürəkkəb təbii şəraitə uyğun şəkildə yaşayış qaydaları bu ərazinin müstəsna ümumbəşər dəyərlərini əks etdirir. Bu irsin qorunması çərçivəsində görülən işlərdən biri də tarix və etnoqrafiya baxımından əhəmiyyəti olan, dəniz səviyyəsindən təxminən 2200 metr yüksəklikdə yerləşən, qışı sərt keçən Xınalıq kəndində uçquna məruz qalan, istismar müddətini başa vuran fərdi yaşayış evlərinin əsaslı təmir olunması layihəsidir.
Xınalıq kəndində özünəməxsus memarlıq üslubu və coğrafi mövqeyi ilə seçilən 160 ev yaşayış məntəqəsinin tarixi hissəsində yerləşməklə, vaxtilə ənənəvi üsulla tikilib. Onlardan ən təhlükəli vəziyyətdə olan 60 evin təmir və bərpası ilə bağlı 2020-ci ildə layihələndirmə işləri həyata keçirilib. Bu layihə çərçivəsində 2020-2022-ci illərdə 16 evdə təmir-bərpa işləri aparılıb, onların bünövrə və divarları gücləndirilib. Uçma təhlükəsi olan divarlar sökülərək yenidən tikilib, dam örtükləri sökülərək yerli tipologiyaya uyğun yenidən qurulub, qapı-pəncərələr yenilənib. 14 oktyabr 2022-ci il tarixdə media nümayəndələrinin və Dövlət Turizm Agentliyinin rəhbərliyi ilə görülən işlərə baxış keçirilib. Təhvil verilən̈ işlərlə paralel olaraq 2022-ci ildə 11, 2023-cü ildə daha 15 evin təmir-bərpasına start verilib. Bu evlərdən 19-u artıq təhvil verilib, 6 evdə işlər yekunlaşmaq üzrədir. 1 evdə təmir işləri davam etdirilir. İlkin mərhələdə layihələndirilən 60 evdən 18-nin təmir-bərpasına isə yaxın gələcəkdə başlanılacaq. Bu 60 evdən başqa Xınalıq kənd sakini Namiq Əhmədovun mənzilinin də daxil olduğu daha 15 evin layihələndirmə işləri sona çatıb. Müvafiq qurumlarla razılaşdırıldıqdan sonra ayrılan vəsaitə uyğun olaraq həmin evlərin təmirinə başlanılacaq.
İlin yalnız 4-5 ayı tikinti işləri görülür...
Qeyd edək ki, iqlim şəraitinə uyğun olaraq Xınalıqda ilin yalnız 4-5 ayı ərzində tikinti işləri görmək mümkündür. Bu səbəbdən təmir-bərpa işləri mərhələli şəkildə aparılacaq".
Xatırladaq ki, 2006-cı ildə Xınalığa çəkilən yolun açılışında iştirak edən ölkə başçısı qədim tarixə malik bu unikal kənddə evlərin bərpa edilməsi ilə bağlı tapşırıq verib. Həmçinin evlərin çöldən qədimiliyinin qorunması şərti ilə içəridən ən müasir şəkildə bərpa və təmir olunacağını vurğulayıb.
Xınalıq kəndindəki evlərin bərpası Dövlət Turizm Agentliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Xınalıq” Dövlət Tarix-Memarlıq və Etnoqrafiya Qoruğu tərəfindən həyata keçirilir. Bərpa işlərinin icrası üçün tenderlər keçirilir və müvafiq şirkətlərlə müqavilələr bağlanılır. Məsələn, 2022-ci ildə “Star Construktion-12” QSC ilə 1,183 milyon manat məbləğində müqavilə bağlanılıb.
Bu layihənin məqsədi, Xınalıq kəndinin unikal memarlığını qorumaqla yanaşı, həm də yerli sakinlərin yaşayış şəraitini yaxşılaşdırmaq və kəndin turizm potensialını artırmaqdır.
Aytəkin Alxaslı, Bizim.Media, Şimal bürosu
