37 illik ömür, yüzillik İRS – Şah İsmayıl Xətainin doğum günüdür

Bu gün, 17 iyul, yalnız bir sərkərdənin deyil, həm də böyük bir şairin, siyasətçinin, filosofun — Şah İsmayıl Xətainin doğum günüdür. O, 1487-ci ildə dünyaya gəldi və cəmi 37 illik ömrü ilə böyük bir imperiyanın – Səfəvilər dövlətinin təməlini qoydu. Lakin onun böyüklüyü yalnız qılınc gücündə deyildi — o, eyni zamanda ana dilində ilk divan yazan hökmdar idi.

“Xətai” imzası – xalqın içindən gələn bir səs

Şah İsmayıl, “Xətai” təxəllüsü ilə yazdığı şeirlərlə Azərbaycan ədəbiyyatında yeni bir mərhələnin əsasını qoydu. Onun qələmi həm lirika, həm sufizm, həm də milli kimliklə yoğrulmuşdu. Dini-fəlsəfi düşüncələri ilə bir xalqın yaddaşını oyatdı, milli özünüdərkin ədəbi əsaslarını yaratdı.

Qılıncla qurulan imperiya – Səfəvilər

1501-ci ildə cəmi 14 yaşında taxta çıxaraq Azərbaycan torpaqlarını vahid bir dövlət halına gətirdi. Paytaxtı Təbriz etdi və Azərbaycan türkcəsini dövlət dili elan etdi. Onun bu qərarı türkcənin rəsmi status alması baxımından tarixi dönüş nöqtəsi oldu.

Şah İsmayılın qurduğu Səfəvi dövləti yalnız siyasi güc deyildi — o dövr mədəniyyət, incəsənət, memarlıq və elmin yüksəlişi ilə yadda qaldı. Bu dövr Azərbaycanın “qızıl dövrlərindən biri” hesab olunur.

Onun şeirlərində həm xalq ruhu, həm dərviş sadəliyi, həm də sufi hikməti var:

“Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam, Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü-məkana sığmazam”.

Xatirəsi xalqın yaddaşında, adı tarixdə yaşayır

Şah İsmayıl Xətai 1524-cü ildə, cəmi 37 yaşında vəfat edib. O, Gilan vilayətinə yürüşdən sonra xəstələnərək Xalxal şəhərində dünyasını dəyişib. Vəfatından sonra qürur duyduğu və paytaxt etdiyi Təbriz şəhərində dəfn olunub.

Bu gün Şah İsmayıl Xətainin doğum günündə onu yalnız bir hökmdar kimi deyil, həm də dövlət-mədəniyyət vəhdətinin simvolu kimi anmaq lazımdır. O, bizə göstərdi ki, güc yalnız ordu ilə deyil, dillə, sözlə, kimliklə qurulur.

Bizim.Media