Azərbaycan zəngin ədəbiyyat və mədəniyyətə sahib bir ölkə olaraq, dünya miqyasında tanınmış şairlər və yazıçıların vətəni kimi tanınır. Bir çox şair və yazıçının doğulub boya-başa çatdığı evlər, bu gün muzeylərə çevrilərək ədəbiyyatsevərlər üçün əhəmiyyətli ziyarətgahlar olub. Lakin təəssüf ki, bu muzeylərdən bəzilərinin vəziyyəti heç də qənaətbəxş deyil. Bir çoxunun binasının təmir və bərpaya ehtiyacı var, bəzilərində isə eksponatların qorunması üçün daha ciddi tədbirlər görülməlidir.
Məlumat üçün bildirək ki, Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində 43 memorial-xatirə və ev muzeyləri fəaliyyət göstərir. Onlardan 17-i Bakı şəhərində, 26-sı regionlarda yerləşir.
Maraqlıdır, ölkədə hansı ev muzeylərinin təmir və bərpasına ehtiyac var?
Bizim.Media məsələ ilə bağlı araşdırmasını təqdim edir:
Nizami Gəncəvinin ev muzeyi (Gəncə)
Azərbaycanın ən böyük ədəbiyyatçılarından biri olan Nizami Gəncəvinin doğulduğu ev, həm Gəncə şəhərinin, həm də Azərbaycanın mədəniyyət abidəsi olaraq böyük əhəmiyyətə malikdir. Lakin, muzeyin binası illərdir təmir olunmur və bəzi ərazilərdə struktur problemləri var. Gəncədəki “Nizaminin evi”nin bərpası artıq başlanıb. Bu ev, 1982-ci ildə “Nizami” bədii filminin çəkilişləri üçün inşa edilmiş və 1984-cü ildən Nizami Gəncəvinin ev-muzeyi statusu almışdır. Lakin zamanla baxımsızlıq səbəbindən tikili yararsız hala düşüb. 2021-ci ilin əvvəlində Mədəniyyət Nazirliyi və Mədəni İrsin Qorunması və Bərpası Agentliyi ilə birgə layihə hazırlanmış və təmir-bərpa işlərinə başlanması planlaşdırılıb.
Füzulinin ev muzeyi (Bakı)
Füzuli, Azərbaycan ədəbiyyatının şahzadəsi, böyük bir şair və mütəfəkkirdir. Onun Bakıda yerləşən ev muzeyi, şairin həyatına dair zəngin məlumatları təqdim edir. Füzuli Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin Bakı şəhərindəki filialı artıq fəaliyyət göstərmir. 2014-cü ildə Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Horadiz şəhərində yeni muzey binası istifadəyə verilib və həmin vaxt Bakıdakı filialın fəaliyyəti dayandırılıb. Hazırda Bakı şəhərində Füzulinin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı sərgilər və tədbirlər təşkil olunur, daimi muzey mövcud deyil.
Əli Vəliyevin ev muzeyi (Quba)
Azərbaycanın xalq ədəbiyyatının böyük nümayəndələrindən biri olan Əli Vəliyevin ev muzeyi, Quba şəhərində yerləşir. Əli Vəliyevin ev muzeyinin təmirinə dair konkret məlumatlar mövcud deyil.
Abbasqulu Ağa Bakıxanovun ev muzeyi
Abbasqulu Ağa Bakıxanovun Quba rayonunun Amsar kəndindəki ev muzeyi qəzalı vəziyyətdədir və əsaslı təmirə ehtiyacı var. Sonuncu əsaslı təmir 2009-2010-cu illərdə həyata keçirilib. Sonrakı dövrdə yalnız kiçik təmir işləri görülüb. Hazırda muzeyin pəncərələri sınıb, elektrik xətləri yararsız vəziyyətdədir və bu, eksponatların saxlanmasını çətinləşdirir. Bəzi eksponatlar təhlükəsizlik məqsədilə Quba Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə köçürülüb. Muzeyin təmirinə dair aidiyyəti qurumlara müraciətlər edilib, lakin hələlik konkret bir tədbir görülməyib. Mədəniyyət Nazirliyi vəziyyətdən xəbərdardır və muzeyin gələcək fəaliyyəti ilə bağlı plan hazırlanır.
Mikayıl Müşfiqin ev muzeyi (Bakı)
Azərbaycan ədəbiyyatının gənc və parlaq nümayəndələrindən biri olan Mikayıl Müşfiqin ev muzeyi, şairin həyatına və əsərlərinə dair vacib məlumatlar təqdim edir. Lakin, muzeyin binası uzun müddətdir təmir olunmur. Ən çox təmirə ehtiyacı olan hissələrdən biri, muzeyin xarici fasadı və içərisindəki eksponatların qorunmasıdır.
Mədəniyyət Nazirliyinin məlumatına görə, muzeyin yerləşdiyi bina sürüşmə təhlükəsi olan ərazidə yerləşir və bu səbəbdən onun bərpası mümkün deyil. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin cavabına əsasən, həmin ərazidə yerləşən bir sıra yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinin söküntü işləri aparılır və bu səbəbdən muzeyin yaradılması və ya abidə ucaldılması məqsədəuyğun hesab edilmir. Bu səbəbdən, Mikayıl Müşfiqin Bakıdakı ev muzeyinin təmiri və ya bərpası ilə bağlı konkret bir tarix müəyyən edilməyib.
Cəfər Cabbarlının ev muzeyi (Bakı)
Cəfər Cabbarlının Bakıdakı ev muzeyi, Azərbaycanın böyük ədəbiyyatçılarından birinin həyatını və yaradıcılığını əks etdirən vacib mədəniyyət abidəsidir. Xızıdakı ev-muzeyinin binası 2019-cu ildə əsaslı təmirə bağlanıb və 2020-ci ildə bərpa işləri başa çatıb. Lakin bədii tərtibat işləri hələ də tamamlanmayıb, bu səbəbdən muzey ziyarətçilərə tam şəkildə təqdim edilə bilmir. Eyni zamanda, 2023-cü ilin yanvarında güclü külək nəticəsində muzeyin dam örtüyünün bir hissəsi uçub və elektrik enerjisi ilə təmin edən xətlər qırılıb. Bu hadisədən sonra muzeyə elektrik enerjisinin verilişi bərpa edilib və dam örtüyünün bərpası ilə bağlı işlərə başlanılıb .
Ümumilikdə, Cəfər Cabbarlının ev muzeyinin təmiri və bərpası ilə bağlı işlər davam edir, lakin konkret bir tarix verilmir.
Rəsul Rzanın ev-muzeyi (Bakı)
Muzeyin təmir və bərpa işləri hələ başlamayıb. Buna səbəb Mədəniyyət nazirinin dəyişməsidir. Əvvəlki nazir dövründə heç bir tədbir görülməyib. Şairin oğlu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anar Rzayev yerli mətbuatdakı çıxışlarında bildirib ki, təmir işlərini öz hesabına həyata keçirir.
Mirzə Ələkbər Sabirin ev-muzeyi (Şamaxı)
Muzeyin orijinal binası yararsız vəziyyətdə olduğu üçün sökülüb və yeni bina tikilir. Yeni bina tikildikdən sonra muzeyin əşyaları əvvəlki şəkildə yerləşdiriləcək. Mirzə Ələkbər Sabirin Şamaxıdakı ev muzeyinin təmirinin gecikməsinin əsas səbəbi tikinti işlərinin başa çatdırılmasına baxmayaraq, Mədəniyyət Nazirliyinin hələ də bəzi yekunlaşdırma işlərini tamamlamamasıdır. Muzeyin tikintisi Sabirin nəvələri Elçin və Gündüz Tahirli tərəfindən həyata keçirilib və artıq 2018-ci ildə başa çatdırılıb. Lakin muzeyin açılışı hələ də baş verməyib. Mədəniyyət Nazirliyinin öhdəsində olan məsələlərin yekunlaşmasından sonra muzeyin qapıları ictimaiyyətə açılacaq .
Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyi (Tbilisi)
Muzeyin bərpa işlərinə başlanılıb. Muzeyin yerləşdiyi bina qəzalı vəziyyətdədir və uzun illərdən sonra təmir işlərinə başlanılıb. Tbilisi meriyası binanın divarlarının möhkəmləndirilməsinə tələb olunan vəsaitin 95 faizini öz üzərinə götürməyə hazırdır. Lakin binada yaşayan ailələrin başqa yerə köçürülməsi ilə bağlı danışıqların nəticəsiz qalması təmir işlərinin ləngiməsinə səbəb olub. Hazırda muzeyin təmir-bərpa işləri sürətləndirilir və bu ilin avqust ayında başa çatdırılması nəzərdə tutulur. Bərpa-bərkitmə işləri başa çatdıqdan sonra isə muzeyin daxili təmiri və ekspozisiyanın yenilənməsi işlərinə başlanacaq .
Təmirə ehtiyacı olan digər muzeylərdən biri də Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin ev-muzeyi (Bakı) və Əli Səhrabovun ev-muzeyidir (Bakı) Hər ikisinin təmirə ehtiyacı olduğu bildirilsə də, muzeylərin vəziyyəti ilə bağlı məlumatlar məhduddur.
Bəs bu muzeylərin təmiri nə zamana planlaşdırılır?
Mədəniyyət Nazirliyi məsələ ilə bağlı Bizim.Media-ya bildirdi ki, muzeylərin cari və əsaslı təmiri, ekspozisiyalarının bədii tərtibatı, maddi texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində mütəmadi olaraq işlər aparılır.
”Bakı şəhərindəki Qara Qarayevin ev-muzeyi, Bülbülün Memorial muzeyi, Səməd Vurğunun ev-muzeyi, Hüseyn Cavidin Ev Muzeyi, R. Rzanın ev-muzeyi, Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyi, Əzim Əzimzadənin Mənzil Muzeyi son illərdə təmir olunaraq ekspozisiyası yenilənən muzeylərdəndir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq, Şuşa şəhərində 2021-ci ildə Bülbülün ev-muzeyi 2024-cü ildə isə Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyinin təmir-bərpa işlərindən sonra açılışı baş tutub”.
Qurum bildirdi ki, Xızı rayonunda bir neçə muzeyin təmiri və yenilənməsi planlaşdırılır.
“Xızı rayonu Mikayıl Müşfiq Muzeyinin 2025-2028-ci illər ərzində dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu hesabına tikintisi nəzərdə tutulmuş layihələrin siyahısında yenilənməsi nəzərdə tutulub. Həmçinin həmin rayonda yerləşən Cəfər Cabbarlının ev-muzeyində təmir-bərpa işlərinin aparılması, muzey ekspozisiyasının müasir standartlara uyğun yenidən qurulması məsələsinə regionlarda muzey müəssisələrinin fəaliyyətinin optimallaşdırılması və daha təkmil muzey işinin təşkili istiqamətində aparılan islahatlar çərçivəsində baxılacaq”, - deyə bildirilib.
Gülər Həsənli, Bizim.Media
